Dziedzictwo Śpiewnika Niepodległości

Dziedzictwo pieśni patriotycznej

Tęsknota za utraconym Państwem, 123 lata zaborów, niemiecka i sowiecka okupacja zapoczątkowana w 1939 roku oraz dominacja komunizmu w latach 1944-1989 sprawiły, że polska pieśń patriotyczna, która wyrosła na tym gruncie, jest z pewnością fenomenem.

Romantyczne idee, patriotyzm bez nadziei na Niepodległość oraz nieujarzmione pragnienie wolności sprawiły, że polskie piosenki żołnierskie radykalnie różnią się od swoich odpowiedników w armiach okupacyjnych. Nie są to żołdackie piosenki przepełnione sprośnością i prostotą, lecz piękne utwory z głębokim przesłaniem.

Polskie pieśni były manifestem wolności i impulsem do walki z wrogiem. Były inspiracją setek pokoleń żołnierzy i konspiratorów, były obecne podczas walki zbrojnej i na manifestacjach patriotycznych, rozbrzmiewały w podziemnych drukarniach i podczas mszy za Ojczyznę.

Każda epoka miała swoich bardów, poetów i kompozytorów. Żyjący w średniowieczu dominikanin Wincenty z Kielczy[1], Franciszek Karpiński[2] (okres Konstytucji 3 Maja), Józef Wybicki[3] (Legiony Polskie we Włoszech), Rajnold Suchodolski[4] (Powstanie Listopadowe), Władysław Ludwik Anczyc[5] (Powstanie Styczniowe), Maria Konopnicka[6] (przełom XIX i  XX wieku), Wacław Denhoff-Czarnocki, Zygmunt Pomarański[7], Edward Słoński[8] (okres Legionów), Adam Kowalski[9] (międzywojnie i II wojna światowa) oraz Jacek Kaczmarski[10] i Przemysław Gintrowski[11] (okres PRL i stanu wojennego) to zaledwie początek długiej listy polskich poetów i kompozytorów, których spuściznę chcemy uchronić od zapomnienia. Składa się ona na antologię polskich pieśni patriotycznych, hymnicznych i wojskowych. Ich twórcami były osoby zarówno świeckie, jak i duchowne, wykształceni pisarze i prosty lud, elity arystokracji i szeregowi żołnierze. Wielu autorów nie dożyło czasów, gdy ich pieśni stały się popularne. Tak było z Krystyną Krahelską[12], śmiertelnie ranną w pierwszych chwilach Powstania Warszawskiego, czy zamordowanym przez Niemców w KL Stutthof Marianem Matuszkiewiczem[13]. Niestety zdecydowana większość twórców pieśni patriotycznych pozostanie jednak bezimienna.

Polska pieśń patriotyczna jest jednym z fundamentów trwania narodu, jego tożsamości i patriotyzmu, anonimowym bohaterem, którego roli zwykle sobie nie uświadamiamy. Towarzyszyła Polakom zarówno podczas bitewnego triumfu, jak i w chwili śmierci przed plutonem egzekucyjnym. Była niczym nielegalna odezwa odbita na powielaczu, a za jej śpiewanie często groziły najsurowsze kary. Naszym marzeniem jest by udostępniony w 2017 roku Śpiewnik Niepodległości, był merytoryczną pomocą i inspiracją.

Chcielibyśmy także, by zarówno portal ten, jak i tworzony przez nas od 2009 roku Koncert Niepodległości, były żywymi pomnikami polskiej pieśni patriotycznej – pięknej, dumnej i niezłomnej.

Dziedzictwo Tarczy Wojskowej

Inspiracją logotypu Śpiewnika Niepodległości jest zapomniane godło części polskiego lotnictwa oraz sił lądowych, zwane Tarczą Wojskową. Nie wiadomo, kto jest autorem tej biało-czerwonej, dzielonej po skosie tarczy herbowej. Pewne jest tylko to, że pojawiła się ona w 1918 roku i była malowana zarówno na pierwszych samolotach, jak i pojazdach zdobytych na wrogu. Towarzyszyła naszym żołnierzom już podczas wojny polsko-bolszewickiej oraz w krótkim okresie międzywojnia. Była też malowana na niektórych pojazdach sformowanej w 1940 roku w Syrii, a walczącej pod Tobrukiem, samodzielnej Brygadzie Strzelców Karpackich.

Portal Śpiewnik Niepodległości został uruchomiony w nocy z 15 na 16 grudnia 2017, w 99 rocznicę pierwszej przysięgi polskich lotników, która miała miejsce na Polu Mokotowskim w Warszawie i odbyła się wśród samolotów oznakowanych właśnie Tarczami Wojskowymi.

W lotnictwie Tarcza Wojskowa miała krótki żywot i stosowana była prawdopodobnie tylko w Warszawie. Została zastąpiona szachownicą, która od 1 grudnia 1918 roku stała się oficjalnym godłem polskich sił powietrznych. Niemniej można przypuszczać, że oznakowane nią samoloty jeszcze przez jakiś czas wykorzystywane były w działaniach polskiego lotnictwa wojskowego, o czym świadczy zachowane zdjęcie lotniczej przysięgi. Do tradycji lotniczej Tarczy Wojskowej odwoływała się Centralna Eskadra Treningowa, która w połowie lat 30. umieszczała ją na samolotach Lublin RXIII.

Tarcza Wojskowa była za to obecna na pojazdach Wojska Polskiego co najmniej do połowy lat 30. Niewykluczone, że przetrwała gdzieniegdzie do roku 1939, tak jak na zdobytym przez Niemców w twierdzy Modlin, muzealnym egzemplarzu Fiat Iżorski, zdobytym w czasie wojny polsko-bolszewickiej. Stosowanie Tarczy Wojskowej regulowały „Przepisy służbowe o malowaniu wojskowego taboru samochodowego” z 20 lipca 1928 i jest to najstarszy dokument regulujący jej stosowanie.

To idealnie wpisujące się w 100-lecie odzyskania Niepodległości, całkowicie zapomniane godło malowane na polskich samolotach i pojazdach wojskowych, stało się inspiracją dla godła Śpiewnika Niepodległości. Wierzymy, że dzięki temu polska Tarcza Wojskowa znajdzie swoje miejsce wśród setek innych godeł związanych z polską drogą do Niepodległości.

Fundacja Dziedzictwa Rzeczypospolitej

Przypisy:

[1] Gaude Mater Polonia (1253).
[2] Na dzień 3 Maja 1791. Szczęśliwie doszłey konstytucyi kraiowey (1791).
[3] Mazurek Dąbrowskiego (1797).
[4] Biała chorągiewka (1830), Witaj majowa jutrzenko (1831).
[5] Marsz strzelców (1862-1863).
[6] Wąwóz Somosierry (1905), Rota (1908).
[7] O mój rozmarynie (1913-1915), Matka (1914).
[8] Ta co nie zginęła (1914), Sen o szpadzie (1915).
[9] Morze, nasze morze (1925), Modlitwa Obozowa (1939).
[10] Obława (1974), Mury (1978), Źródło (1978).
[11] Modlitwa o wschodzie słońca (1980), Gdy tak siedzimy nad bimbrem (1986).
[12] Kołysanka o zakopanej broni, (1924), Hej chłopcy, bagnet na broń (1943).
[13] Deszcz, jesienny deszcz (1943).