Karpacka Brygada

Polska pieśń wojskowa z okresu II Wojny Światowej. Utwór powstał w Latrun (Palestyna) w 1941 roku. Autorem muzyki i tekstu był poeta, kompozytor Marian Hemar[1].

[1]Marian Hemar (1901-1972), polski poeta, satyryk, komediopisarz, dramaturg, tłumacz poezji, autor tekstów piosenek. Strona na Wikipedii

Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich (SBSK) była drugim (po Samodzielnej Brygadzie Strzelców Podhalańskich[1]) polskim związkiem taktycznym utworzonym 2 kwietnia 1940 roku. rozkazem Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego. SBSK weszła w skład Francuskiej Armii Lewantu w Syrii. Docelowo zakładano rozwinięcie Brygady w dywizję piechoty górskiej. Po klęsce Francji i wobec groźby rozbrojenia przez Francuzów, Brygada Karpacka przeszła na terytorium Palestyny pod rozkazy Brytyjczyków. Dokończono tam szkolenie i wyposażono oddziały w angielski sprzęt i broń. Początkowo planowano użycie polskiej brygady w Grecji, ale porzucono te plany wobec szybkiego zajęcia greckich portów przez Niemców. W sierpniu 1941 Polacy – już jako  Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich – zostali przerzuceni 7 konwojami do oblężonej przez Niemców i Włochów twierdzy Tobruk[2]. Brygada odznaczyła się tam, broniąc w skrajnie trudnych warunkach najcięższego odcinka (przedpola wzgórza Madauar) i biorąc udział w zwrocie zaczepnym, który przerwał oblężenie. Razem z innymi weteranami obrony strzelcy karpaccy przyjęli nazwanie ich przez Niemców „Szczurami Tobruku” jako oficjalne, zaszczytne miano. Po uwolnieniu Tobruku SBSK weszła w skład XIII Korpusu brytyjskiej 8 Armii i wzięła udział w walkach o rejon Gazali. Odznaczyła się tam przełamując linie wroga i biorąc licznych jeńców. 3 maja 1942 Brygada została rozformowana, a jej kadry weszły w skład 3 Dywizji Strzelców Karpackich.

Dowódca strzelców karpackich, generał Stanisław Kopański[3], tak wspominał po latach swoich żołnierzy: „Główną cechą żołnierza Brygady Karpackiej było poczucie dumy narodowej, wyrosłe na tle głębokiego przywiązania do wolności. Wpłynął na to fakt, że żołnierz ten szedł do Brygady jako ochotnik. (…) żołnierz Brygady od rozpoczęcia kampanii wrześniowej przez dwa i pół roku żył ustawicznie w ruchu i niebezpieczeństwie. Wyrobił się on na zawodowego żołnierza pustynnego, nie zdradzającego nigdy kompleksu niższości wobec wroga ani wobec sprzymierzeńców. (…) Brygada Karpacka walczyła jako pierwsza wielka jednostka polska po klęsce wrześniowej w Polsce i pogromie Francji”[4].

Analiza tekstu

„Karpacka Brygada” to typowa wojskowa piosenka marszowa. Tekst składa się z trzech zwrotek i refrenu.

Pierwsza zwrotka jest ogólnym przypomnieniem dróg, które przeszli polscy ochotnicy aby dostać się do Brygady. Wymieniony w pierwszym wersie i powtarzany później Narwik jest raczej pomyłką autora. Brygadę formowano z żołnierzy i ochotników, którzy w 1939 przedostali się do Rumunii i Węgier, a później poszli na Bliskich Wschód. Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich, która walczyła w Narwiku, była formowana we Francji. Rozbita po powrocie z Norwegii ewakuowała się do Anglii i mało prawdopodobne jest, żeby jej żołnierze przeszli do Strzelców Karpackich. Wymieniona w tej zwrotce pozostająca pod brytyjską  kontrolą  Aleksandria wskazuje na to, że pieśń powstała już po przejściu Brygady do Palestyny. Druga zwrotka to wizja spełnienia żołnierskich marzeń o marszu do Polski. Obraz kraju czekającego na Brygadę przypomina o tym, że w czasie pisania tekstu pieśni była to – po rozbiciu polskich oddziałów we Francji – jedyna polska jednostka wojsk lądowych czynnie uczestnicząca w operacjach Aliantów. Informacje o walkach Strzelców Karpackich przedostawały się do kraju i dawały milionom Polaków cierpiących pod dwiema okupacjami nadzieję, że „jeszcze nie zginęła”. Trzecia zwrotka przypomina szlaki strzelców i zapewnia o ich determinacji powrotu do Polski i wierze, że to marzenie spełni się z boską  pomocą .

Refren jest ogólnym przypomnieniem wszystkich szlaków Strzelców Karpackich od Narwiku po libijskie pustynie.

[1]Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich – jednostka piechoty Wojska Polskiego we Francji (4 stycznia – 21 sierpnia 1940), wzięła udział w bitwie o Narwik (8 maja – 8 czerwca 1940) oraz w obronie Bretanii. Strona na Wikipedii

[2]II Bitwa o Tobruk (10 kwietnia – 27 listopada 1941).  Strona na Wikipedii

[3]Stanisław Kopański (1895-1976) – polski inżynier, generał dywizji Wojska Polskiego, uczestnik I Wojny Światowej w armii rosyjskiej, weteran wojny polsko – bolszewickiej, oficer artylerii w okresie międzywojennym, szef Oddziału Operacyjnego Sztabu Naczelnego Wodza we wrześniu 1939, od 2 kwietnia 1940 dowódca Brygady Strzelców Karpackich, od 1942 roku dowódca 3 Dywizji Strzelców Karpackich, w latach 1943-47 szef Sztabu Naczelnego Wodza. Strona na Wikipedii

[4]Fragment wywiadu generała Kopańskiego dla BBC. Artykuł na portalu Polskiego Radia

Opracował: Piotr Pacak

Nagranie koncertowe

Karpacka Brygada (1941). Koncert Niepodległości na Niszczycielu ORP Błyskawica.

Pobierz opracowanie w formacie pdf