Mała dziewczynka z AK

Piosenka poświęcona dziewczętom i kobietom Powstania Warszawskiego. Muzyka – Jan Markowski „Krzysztof”[1]. Słowa – Mirosław Jezierski „Karnisz”. Utwór powstał w październiku 1944 roku, miesiąc po upadku Powstania. Po raz pierwszy Mała dziewczynka została wydana drukiem w 1952 roku. Kolejny raz dopiero w 1968. Współcześnie  jest jedną z najczęściej wykonywanych piosenek Powstania Warszawskiego.

[1]Jan Markowski (1913 – 1980) – polski kompozytor, pianista, oficer Wojska Polskiego.

Powstanie Warszawskie wybuchło 1 sierpnia 1944 roku. Ostatnie oddziały skapitulowały 3 października. Tak długa walka Stolicy byłaby niemożliwa bez zaangażowania, poświęcenia i epickiego bohaterstwa dziesiątków tysięcy polskich dziewcząt i kobiet, które walczyły przede wszystkim jako sanitariuszki i łączniczki. Tworzyły służby administracyjne i aprowizacyjne, prowadziły żołnierskie gospody, pracowały w kuchniach i obsługiwały dystrybucję żywności oraz redagowały, wydawały i kolportowały powstańczą prasę. Obsługiwały również punkty opieki nad dziećmi, pralnie i szwalnie. Setki młodych kobiet pomagały przy budowaniu barykad i odkopywaniu ludzi zasypanych w domach zrujnowanych niemieckim ostrzałem. Były też w przeważającej części personelem powstańczych szpitali.

Zdarzało się, że z bronią w ręku polowały na niemieckich snajperów (Magdalena Grodzka – Gużkowska „Rusinek”) oraz służyły jako minerki rozbrajając niewypały albo wysadzając niemieckie obiekty. To kobieca drużyna minerek (Barbara Matys – Wysiadecka „Baśka Bomba”, Wanda Maciejowska „Iza” oraz Irena Grabowska „Hanka”) założyła i odpaliła ładunek wybuchowy, który umożliwił skuteczny szturm na obsadzony przez Niemców budynek PASTy.

Tysiące bohaterek Powstania Warszawskiego zapłaciło życiem za swoje zaangażowanie, zginęło około 700 – 800 łączniczek i sanitariuszek. Wśród poległych była między innymi poetka Krystyna Krahelska, tancerka i mistrzyni Polski w rzucie oszczepem Zofia Chenclewska, rzeźbiarka i malarka Krystyna Dąbrowska, księżniczka Róża Maria Sapieha.

Dziesiątki tysięcy dziewcząt i kobiet padły ofiarą niemieckich zbrodni w czasie eksterminacji Woli i innych dzielnic, były masowo gwałcone i bestialsko mordowane w masakrowanych szpitalach, ginęły na skutek niemieckiego ostrzału z premedytacją niszczącego setki celów cywilnych. Upadek Powstania też nie był dla nich końcem walki. Tysiące dziewcząt i kobiet przeszły przez trudy obozu w Pruszkowie. Część z tych, które służyły w oddziałach powstańczych, wywieziono do obozów w Niemczech. Po wojnie weteranki Powstania Warszawskiego, tak jak ich towarzysze, cierpiały na skutek komunistycznych represji. To właśnie im zadedykowali swoją piosenkę Markowski i Jezierski.

Większość współczesnych aranżacji Małej dziewczynki z AK nawiązuje do stylistyki przedwojennych, lekkich piosenek o miłości. Jej tekst kreuje jednak całkowicie odmienne, tragiczne i epickie obrazy. Piosenka ma cztery zwrotki. Pierwsza opisuje początek miłości, która pojawiła się nieoczekiwanie wśród krwawego szaleństwa walk ulicznych w oblężonym mieście. Kolejna zwrotka jest wyznaniem tragicznego pogodzenia się ze stratą ukochanej i wspomnieniem radości i nadziei, którą dawała ta miłość. W trzeciej części narrator opisuje ostatnie dni i upadek Powstania, w których „się wszystko dla nas skończyło” i zostało tylko wspomnienie wojennej miłości. Ostatnia zwrotka to wyznanie żalu za utraconą ukochaną i rozpacz po klęsce.

Opracował: Piotr Pacak

Pobierz opracowanie w formacie pdf